پیاز و اهمیت اآن

     مقدمه:

بصورت عموم ازنگاه تخنیکی تمام نباتات سبزی است ولی به اساس مطالعه مضون سبزیجات به آن نباتات اطلاق میشود که تمام حصص آن قابل خوردن باشد.

چه حصص قابل ذخیره وموادغذائی ویاآن حصص خوردنی ها که عبارت اند از میوه ،برگ،ساقه وگل میباشد .

    سبزیجات در تما می جهان اهمیت بین المللی داشته وبسیاری از آنها سابقه تاریخی دارد مانند: پیاز ، نظربه دیگر غذا ها مواد غذائی سبزیها  کمتر است بخاطریکه مقدار زیاد حجم سبزیهارا آب تشکیل می دهد.

    بیشترین این سبزیها تولید قسمت های زیر زمینی متورم می کند که ممکن است برگ  وسایر قسمت های گیاه باشد که به آنها پیاز گفته می شود بصورت عموم اهمیت غذائی سبزیجات را مواد معدنی ،نمکیات وویتامین ها تشکیل می دهد .

   پیاز سرشار از ویتامنهای C,B  ودارای آهن ،کلسیم ،فسفورس ،پتا شیم ،سودیم ،گوگرد،مواد معدنی وقند است که مستقیما جذب بدن می شود وهمچینان پیاز را بخاطر که اشتهاور آور است همراه غذای خود می خوریم.

   در برن پا یتخت سویس ،هر سال مدت یک هفته برای پیاز جشن می گیرند ،مدت یک هفته در خانواده ها ورستورانها هر غذا یی که تهیه میشود مواد اساسی آن پیاز است ، پیاز یکی از مهمترین سبزی دنیا است که در کتب مقدس انجیل وقرآن کریم از آن نام برده شده است . باید در حفظ ومراقبت آن کوشاه باشیم که یک سبزی خیلی مهم وحیاتی است .

   آب هوای افغا نستان در این سبزی بسیار خوب منا سب  است  از این لحاظ  در افغا نستان  برای دها قین  یک نبات ارزشمند  به حساب می آید .

          معرفی پیاز:

  کلچه پیاز یا نامی علمی Allium cepa L.  است.(4) مربوط خانواده Alliaceae  هستند(3) که درزبان های فارسی ،دری ،هندی ،اردو وپنجابی نیز پیاز نامیده می شود . فرانسویها بنام Oignon ,ognon  یاد نموده ، درزبان عربی بصل گویند ونامی انگلیسی آن Onion است .

آلیوم از کلمه قدیمی آن به معنای بوی تند ،نافذ ومزه تند مشتق شده است ، نام پیاز به نبات اطلاق میشود که دارای غده متورم ورقه ورقه گوشتی زیر زمنی می باشد که مورد استفاده غذائی انسان ها از زمان بسیار قدیم بوده وهمچینن آنرا اکثر مردم سابق به عنوان ادویه طبیی مورد استفا ده روز مره خود قرار میدادند وتا هنوز این نبات در تمامی جهان مورد استفاده نهایت زیاد دارد .

پیاز از جمله نباتات ودساله میباشد . در دوران سال اول پیاز تشکیل گردیده ودرسال دوم از ساقه تولید کننده گل بوجود آمده وتخم تشکیل میشود . به طور کلی پیاز رادر سه دسته تقسیم بندی می نما یم که عبارت اند از دسته اول آ ن روز طویل بوده ،دسته دوم آن روز متوسط وسوم آنروز کوتا می باشند.

   پیاز در حدود89 فیصد آب دارد.(4) پیاز های که مزه تند ی دارند آنرا بهتر می توان در ذخیره گاه ها نگهداری نمود .

   ماده اشک آور پیاز می تواند در محافظت این نبات در مقابل میکروب ها وویروس ها مقاومت داشته باشد که فاسد شدن جلوگیری می نما ید.

     

تاریخچه :

       یکی از مهمترین سبزی دنیا است.تاریخ 7000 ساله دارد.(3)دراحرام مصر کشف گردیده است.بغضی ها وطن اصلی آنرا ایران میدانند.

      در برن پایتخت سویس ،هرسال مدت یک هفته برای پیاز جشن میگیرند(7)وطن اصلی پیاز آسیا ،درنواحی بین فلسطین وهندوستان میباشد وقدامت آن به ادوارخیلی قدیم تاریخ میرسد. دراکثر کتب مذهبی نامی از این گیاه برده شده مخصوصاً پیاز یکی از موادی بوده که قوم بنی اسرائیل درموقع مهاجرت از مصر دربیابانهای عربستان خواهان آن بودند.(8) همچنان درمدت زمان طویل نتایج خوب درکیوبا از انواع پیاز که از جزایر کنری وبر موداد بدست آمده اند.درسالهای اخیر مقدار زیادی تخم درایالت متحده کالیفورنیا تربیه میگردد. تولید اساسی وتجارتی پیاز درکشورهای اروپایی( بیشتر از  3/1   حصه جهانی )وآسیا (تقریباً 3/1  حصه جهانی)متمرگز است.افریقا تقریباً 10% محصولات جهانی پیاز را تولید مینماید.درقاره امریکا تربیه پیاز جهت صادرات آنقدر زیاد نبوده ولی پشم آن درتولید جهانی قابل ملاحضه است. اولین مقام را درتولید جهانی پیاز ایالت متحده امریکا احراز مینماید.زرع زیاد پیاز درجمهوری عربی مصر صورت میگیرد (تقریباً 10% ساحه جهانی زرع پیاز)واز نگاه تولید آن کشور مقام چهارم دارد.

    درآسیا تولیدات زیاد پیاز در جاپان ،ترکیه و درسالهای اخیر درپاکستان صورت میگیرد.جاپان مقام دوم را درجهان دارد.(11) پیاز یکی ازقدیمی ترین سبزی بوده که توسط انسانها استعمال گردیده وپیاز نظر به مأخذهای مختلف از زمان های خیلی قدیم تاریخ حتی قبل از تاریخ به حیث غذا استفاده میشد.منشه اصلی آنرا اکثر دانشمندان جنوب غربی آسیا گفته اند.

   خصوصیات بوتانیکی پیاز:

پیاز یک نبات دوساله بوده ودرسال اول از تخم آن کلچه پیاز قابل عرضه بد ست می آید ،تخم آن درحرارت یک اندازه بلند تر از صفر درجه سانتی گراد ،به جوانه زدن آغازمی نماید . این نبات به مقا بل حرارت پائین تر از صفر درجه سانتی گراد ،در جریان مدت دوامدار مقاومت کرده میتواند .

   حرارت 15 الی 20 درجه سانتی گراد برای نمو و انکشاف نبات پیاز بهتر تثبیت گرد یده است.(5) پیاز درسن جوانی به رطوبت خاک ورطوبت نسبتی هوا ضروت زیاد دارد. ولی در مدت پخته شدن برای پیاز تقلیل رطویت خاک وهوا لازم است . بدون مراعت کردن رطوبت نسبتی هوا به مرض پوسیده گی قسمت فوقانی کلچه پیاز میگردد . سیستم ریشه های پیاز دارای سطح جذب کننده کمتر میباشد .

   گل پیاز معمولا دو جنسی (Hermofridit   (  است یعنی دریک گل هم دانه گرده فعال(گامت نر) وهم تخمچه(گامت ماده) موجود است والقاح بو سیله حشرات انجام میگیرد . ولی دربعضی از انواع پیاز نژاد های مشا هده میشود که در اصطلاح علمی ((مال ستریلMale sterile )) نام دارد  یعنی دانه گرده این انواع قادر به فعالیت جنسی یعنی تولید لوله گرده والقاح تخمچه  نیستند بنابراین از نظرگامت نر عقیم میباشند وبا ین جهت ما انهارا (نرعقیم) نامیده ایم .

   این نژاد های نر عقیم از نظر اصلاح نوع پیاز وایجاد دورگ بسیار  ذی قیمت  بوده وسعی میشود تا جا ئیکه ممکن است در انواع مختلف نژاد های نر عقیم زیاد شود .(8) پیاز به وا سط فاسفورس که دارد انجام کارهای فکری را آسان می سازد ، به همین جهت مصرف آن به متفکرین وکسانی که کار های فکری دارند توصیه شده است . درمورد ضعف  وفر سودگی جسمی وعصبی ،پیاز دارای عمل نیر بخش تقریبا فوری وآنی است ،هضم مواد نشا یسته ای را مخصو صا آسان ساخته وشخص را حا ضر برای خواب می کند .

   اشخاص که دو چار بی خوابی هستند اگر شبها با غذای خود پیاز بخورند حالشان بهتر می شود و خواب زود تر به سراغ آنها خواهد آمد.

     پیازبرای بچه های که دیر رشد می کند ،همچینن برای پیرمردانی که ضعیف شده اند وخواهند تقویت کند ، غذای مقوی ونیر وبخشی است . اگر چند برش پیاز خام را در ابتدای غذا با سالاد بخور یم اشتهای مارا تحریک خواهد کرد . پیاز به واسط گوگرد ی  که دارد برا ی خون عامل ضد عفونی است .

   گوگرد پیاز وقتی وارد خون شود و به ورید ها واردشود با عفونتهای مجاری تنفسی  مثل نفس تنگی ،ورمگلو ،برنشیب ،وغیره مبارزه می کند پیاز به واسط مواد معدنی که دارد ضداسکوربوت است (نام مرضی است که دراثر کمبود ویتامین  سی دربدن بوجود می آید ) وامراضی که مربوط به سیستم  لنفاوی است  مثل  ورم غده ها ،آبسه های شدید جوشهای زیر پوست وغیره رامانمی  کند  وبهبود می بخشد.

پیاز سرشار از سلیس است واین ماده به مقدار خیلی زیاد در بدن مو جود است برای تشکیل ونگهداری استخوانها وشرائین کاملا لازم است ،پیازادرار اور قوی است ودر بیماری های که بویژه احتیاج به ادرار زیاد هست مثل حبس البول سنگ گرده ومثانه ،  ورم ساق پاها ورم مثانه رمانتیزم مفصلی وغیره مصرف ان مفید است .

    نباتات از نعمت الهی می با شند واگر مریض به موقع تشخیص داده شود وهم چینین در تهیه ان دوا خوب موازبت فنی وطبی رعایت گردد به تو کل خداوند  (ج) اثر شفابخش خواهد داشت .

اکنون چند نکته یاد آوری می گردد :

1 – پیاز یگ دوا خانگی است از عصاره ان  آبی این نبات به همرای عسل شربتی تهیه می شود که مصر ف یک قاشق غذا خوری روزانه سه نوبت در اشخاص معمولی جهد جلو گیری سرما خورده گی،  نفس تنگی ، عضلات به کار می رود .

2- پیاز  خام اسید معده را زیاد می نماید و باعث تشدید  فعالیت دستگاه گورش می شود بدین جهت برای اشخاص که غذایشان دیر هضم می شود مفید است . مصرف دوامدار پیاز در حالی که تر شحات دستگاه هاضمه را تنظیم می نماید اشتهارا زیاد نمود ه ونفح شکم را بر طرف می نماید .

3 – مصرف پیاز پخته باعث تقویه مجاز می شود ، خوردن پیاز همرای غذا ها ی چرب مانندی آبگوشت وغذاهای چرب دیگر و بطوری خاص در مسافرتها وبا مهمانیها باعث هضم مواد چربی وهمچنین جهت برطرف نمودن ناراحتی های حاصله از اشامیدن آب های مختلیف پشگیری از زیانهای هوای مناطق مختلیف مفید میباشد .

4- بوئیدن  آب پیاز بطوری خاص در مو قع پوست کردن انواع پیاز جهت به هوش آمدن مریض که در حالت بهوشی میباشد  وهمچنین مانع استفر اغ شده  وبرای رفع مشکلات مریض مفید است . جوشاندن پیاز برای جلوگیری از احساس گرمای شدید بسیار مناسب است .

5 – اگر مصرف پیاز همراه با چربی حیوانی پخته باشد برای رفع بیوست ونفع رودها مفید است . برای این منظور ممکن است پیاز  را به ملایمت بپزند ودر اثنای پختن تدیجا به ان مسکه اضافه نما یند و سپس مورد استفاده قرار دهند .

        پیاز پخته بهر صورت که باشد برای رفع ناراحتی های عصبی نیز مفید است و همچنین برای شفای مریض خود شدن شراین به اثر پیری در افراد سالخوده پدیدار می شود موثر است .

6 – پیاز خام دافع سنگ گرد ه است . در مریض زردی سودمند است . مصرف زیاد ان خواب آور است بنا براین در مصر ف زیاد بایستی کاملا توجه نموده همچنین لعاب دهان را افزایش می دهد .

7- پیاز خام – آلبومین ادرار را کاهش داده والتهاب بدن را از بین می برد در مبتلا یان ورم گرده به مریض پیاز خام با شربت پیاز تجویز می شود وبعنوان غذا نیز سوپ  پیاز با شیر د اده شود تور م گرده ومجاز ی ادرار ی ازبین می رود زیرا پیاز آلبومین ادراررا برطرف نموده ودرعین حال پیاز یک ادار دهند موثر است که مقدار دفع ادرار رامی افزاید بدین ترتیب مریض عملا بهبود حاصل می کند  (4)

چند نکاتی عمده در باره خواص پیاز :

الف : پیاز بوی بد دهان ار ناشی از مشکلات گوارشی معده میباشد بر طرف می نماید ، بلعم را از بین می برد ومحرک قوه جنسی است . پیاز خستگی را بر طرف اعصاب را قوی  راه رفتن را زیاد وتب را از بین می برد . پیاز بیره را محکم و پوست بدن را لطیف می نماید .

ب : به مراتب مشاهده شده است که پوسته های نازک پیاز هر قدر زیاد تر ضخیم تر باشد زمستان طولانی تر وسخت تر خواهد بود مشاهدات این نبات مفید نشانگر این نکته است که طبعت برای حفظ وحراست پیاز از سرمای زمستان پوشش های ضخیم برتن ان  ها می پوشاند .

ج :  جهت از بین بردن زنگ ظروف مسی ، از بین بردن زنگ های که  روی اشیا نیکلی پیدامی شود وتمیز نمودن چراغ خانه شما یک پیاز را دوقسمت نموده وروی ان بمالید . هم چنین برای پاک کردن اثار انگشت می توان از پیاز استفاده نمود  .

   آب پیاز تشکیل مرکبی محبت امیز می نماید که وقتی به ان رو ی کا غذ نوشته شو د اشکا ر نیست ولی همینکه کاغذ را کمی گرم نمایم کلیمات نوشته شده ظاهر میگردد. (4)

خاصیت اشک آوری پیازبوو طعم مر بوط به مواد سو لفورده فراری است که در هنگام تقطیر دردرجه حرارت معمولی تجزیه می شود ،به همین جهت طعم پیاز پخته در مقابل با پیاز های خام بسیار ملایم تر است .

    پیاز سفید به دلیل داشتن مقدار کمتر ی از مواد گوگرد ی ،ملایم تر از پیاز های سرخ وزرد می باشد .مقدار مواد گوگود در انواع مختلف پیاز های دیررس  بیشتر از انواع زودرس است .

    ماده مولد تندی پیاز ،بعد از کندن از زمین یا زخمی شدن آن تشکیل می شود .پیاز های که طعم تند یدارند رابهترمی تواند در انبار نگهداری نمود .

    موا د گوگرد دار پیاز اثرات وسیع زسیت شناختی از خودنشان می دهند که اشک آوری نمونه ای از اثرات پیاز است . قطرات بسیار ریزونازگ این تر کیب به هنگامی برش پیاز به داخل چشم ها نفوذ کرده وبا ایجاد سوزش ،تو لید اشک می کند . نام این ماده کیمیای از کلمه) Lachrymal) (کیسه اشکی نز دیک چشم)مشتق شده است(دانه های اشک ممکن است فقط چند ثا نیه پس از برش ویا حتی در پوست کردن پیاز بی اختیار از چشم ها جاری شوند)

ترکیب  اشک آوری پیاز می توان در جهت محا فظت این نبات درمقابل میکروارگانیزم های خارجی  (میکروب ،ویروس ) باشد که از فاسد شدن جلوگیری می نماید .

     روش ها یی هم برای پیشگیری از ریزش اشک به هنگام ریزه نمودن پیاز وجود دارد مانند سرد نگاه داشتن پیاز در یخچال که تر کیب اشک اوری را ضعیف می نماید  وهم چینن پوست کردن پیاز ها در زیر آب روان ،ماده اشک آوری با آب شسته واز بین می رود ،بنا بر این عمل که شمارا به هنگام پوست کردن ویا برش پیاز به گریه می اندازد در اب محلول است واز بین می رود(4) .

   

       اهمیت اقتصادی پیاز :

   پیاز اهمیت اقتصادی فراواندارد وازجمله نبا تات مهم وبا کیفیت عالی طبی است از نظر اقتصادی ،پیاز مهم ترین سبزیجات  از نوع آلیوم است ومجموع تولید جهانی آن در سال 1985 ، تقریبان 27 میلیون تن بوده است .(9)  اهمیت اقتصادی پیاز در جیره غذای طیف از فرهنگها ،بالاتر ین تولید ها ی کشور های مهم پر جمعیت نما یان میشود . در سال 1989 کشور( چین 3،8 میلیون تن ) هند ،اندونزیا وشوروی سا بق ( هرکدام2،5 میلیون تن ) وایالات متحده 2،2 میلیون تن مهم تر ین تولید کنندگان بودند . پیاز کالای مهمی در تجارت بین المللی است درسال 1989 ارزش مقدار واردات آن به کشور های المان ،فرانسه ،انگلستان و ایا لات متحدهحدود 265  میلیون دالر بود . پیاز تولیدی در ایالات متحده از نظر ارزش سومین سبزی در ایالات متحده است .(9)

     درسودان ساحه ایکه پیاز زرع میگردد طور اوسط تقریبان 2000 هکتار در هرسال است .     انواع محلی پیاز در سودان از 20 الی 24 تن  فی هکتار می رسد حا صل آن یعنی حاصل مید هد . در سودان زیاد تر انواع روزکوتا صادر میگردد وبرای نمو نمودن منا سب نیست که دارای مقدار کم مواد خشک قا بل حل درآب بوده وبر علاوه آن بزودی خشک شدن جنسیت خود را از دست میدهد . صرف نوع مصری هیزا (6) برای خشک نمودن مناسب است . 100 الی 16 فیصد خشک در استشن تحقیقا تی هودیبا با طریقه انتخاب از یک جمعیت محلی نوع جدید ی بوجود آمده که دارای مقدار زیاد مواد خشک در پیاز میباشد 18 الی 19 فیصد . این نوع به روز های کوتا توافق داشته و دارای فلسهای سفید یا زرد است . بصورت خشک شد به خوبی نگهدای می گردد .

   پودر یکه از پیاز خشک شد ه تهیه میگردد ،برای مدت زیاد رنگ سفید خود را از دست نمیدهد . این نوع برای فابر یکاتی که تولید پودر پیاز را مینما یند پرارزش است که سودان به انگلستان وهالند صادر مینما ید .

    پیاز در افغا نستان هم ارزش اقتصادی وغذا را دارا است بخا طر یکه مقدار مصرف پیاز در هر ممالک است وهم مردم افغا نستان هر آن غذای که در آشپز خانه ها وهوتل ها که تهیه وتر تیب میشود بدون نا ممکن است به همین خاطر اهمیت غذای خودرا در ردیف دیگر سبزیجات  جای خاص خودرا حفظ نموده است . مردم افغا نستان تقر یبا 85 فیصد زارع است یعنی زراعت پیشه است به کاشت و ذرع پیاز علاقه مندی خاص دارند وار طریق این سبزی میتواند تمامی ضروریات فامیلی خود را بدست آوردو نتیجه خوبی پیاز این است که اگر کسی زمین کم در دست رس دارد آن راپیاز کشت نموده عاید خوبی به دست می اید .

    درکشور ما اکثر فامیل ها از طریق زرع پباز  که آنراخوب تربیه نموده وحاصل فراوان از آن بدست می آورند تما می ضرورت های خویش را مرفوع می نماید . اگرچه کشت پیاز در افغا نستان بشکل سنتی وقدمی آن است وتاحال میکا نیزه نشده است وتمامی کار های آن توسط دست انجام میگرد حاصل قناعت بخش دارد .

   در ولایت بغلان  ولسوالی نهرین دومین قلم صادراتی آن پیاز است که از این از این طریق پول هنگفت بدست زارعین مامی رسد وزنده گی آرام را سپری می نما ید یعنی تمامی اجناس ضرورت خویش را بدست می آورد.

   

  انواع پیاز:

از نظر نبات شناسی پیاز معمولی یعنی Allium cepa  داری انواع مختلف میباشد که دو نوع آن بمقدار کم درسبزی کاری مورد استفاده وکشت قرار میگیرد. این دونوع عبارت اند از:

1-البوم سپا اگرگاتوم کرد داخل خاک تولید پیاز نمیکند واز چند رسته کوچک برگ که پهلوی هم قرار گرفته اند تشکیل شد.

2-البوم سپا ویوی یا پیازدختی است که روی ساقه هوای تولید غدهای کوچک می نماید.

      انواع تجارتی پیاز: پیاز نتها محصولی است که درتمام دنیا مورد کشت ومصرف زیاد قرار میگیرد واز این رو دارای انواع مختلف میبا شد. علت دیگری که شاید باعث تعداد انواع مختلف پیاز شده یکی وسعت سطح کشت این محصول است که در آب وهوای مختلف ودرجی حرارت متفاوت کشت میشود وبنابر این باید انواع متفاوت داشته باشد تا با شرایط مختلف محلهای کشت سازش داشته باشند ودیگری پیدا کردن راه ساده وآسان دورگه که بوسیله آن میتوان نوع جدید ومورد پسند ایجاد کرد.

      انواع پیاز ایران قرار ذیل است:1-انواع پیاز قرمز  2- انواع پیاز سفید  3-انواع پیاز بنفش 4- انواع پیاز صورتی .

     انواع پیاز امریکایی:نستاً کوچکتر وتندتر از پیاز مالی اروپایی که در امریکا ذرع میشود.

انواع پیاز آلمانی : عبارت از گرد شکل ،شلغی شکل .

پیاز های که درفرانسه کاشته میشوند عبارت از پیاز سفید ،پیاز زرد وصورتی وپیاز قرمز پرورنگ.

وهمچنان انواع پیاز درافغانستان که مروج است کلچه پیاز سفید،سرخ،زرد ونوش پیاز که در فصل خزان کشت میشودمورد استفاده قرار میگیرد.

      آماده ساختن زمین وطریقه کشت پیاز:

آماده کردن زمین باید به دقت ومراقبت فراوان انجام گیرد زیرا به طوری که قابل تذکر است به این نکته که ریشه بته پیاز کوتاه وسطحی بوده وقدرت تولید ریشه فرعی  دراین نبات بسیار کم است. علاوه بر این زمین نرم وعاری از کلوخ وسنگریزه باشد که کود دادن وپلوان کشی به آسانی انجام شود برای این منظور دراخیر سال قبل از کشت پیش از هموار کردن کود حیوانی ویا بعد از آن زمین را به عمق 15-20 سانتی متر قلبه میکنند وبعد درممالک پیشرفته با دو یا چند مرتبه دسک زدن کود را  با خاک کاملاً مخلوط کرده وتمامی کلوخها را نرم میکنند.اما درافغانستان اکثر نقاط آن از قلبه های سنتی گاو ،اسپ خر این کار را انجام میدهند ویا توسط نیروی انسانی بیل زدن تمامی فعالیتها را انجام داده تا زمین را کاملاً بدون کلوخ و سنگ وبقایای نباتات سال قبل را ساخته وزمین را هموار کاری نرم نموده آماده کشت میسازند.پس از این که زمین به این ترتیب آماده وحاضر شد آنرا برای مدت چند روز میگذارند.بخاطر که رطوبت زمین اجازه ورود به مزرعه را میدهد.وبعد دوباره سطح زمین را یک مرتبه قلبه وماله نموده تا زمین را خوب نرم مینمائیم. درافغانستان به طریق کردهای خورد ترتیب داده شده و پلوان بندی نموده وخوب توسط بیل وکدام سامان آلات دیگر میکوبد.وپیش از آن اقدام به کشت آن میکند. درافغانستان کاملاً تخم پاش دادن توسط دست انجام میشود.دربعضی ممالک توسط ماشین های تخم پاش انجام خواهد شد.

اگر زمین نمناک باشد آنرا نکوبیده بخاطریکه سخت میشود زمین آن درزمین های نم بسیار باشد بدون آب دادن آنرا می پاشند واگر کم نم باشد  آنرا آب داده وبعداً می پاشند تا از خطر گرمی هوا وهمچنان از تلف شدن تخم توسط حشرات دربعضی جاها فعلاً یک نوع سامان آلات مانند شاخی که دارای پینجه های زیار است ودندانه های کوتاه دارد بعداً از این که تخم را درزمین پاش داده توسط آن زمین پاش داده شده را توسط دست ،کشت مینمایند تا یک اندازه خاک بالای تخم آماده وتخم زیر خاک شود تا از گرمی وسردی هوا وهمچنان از خسارات حشرات درامان باشد. این کار درافغانستان مروج است ودر دیگر ممالک پیشرفته تمام کار های آن توسط ماشین های مخصوص انجام میشود. تخم پیاز تقریباً یک هرم مثلث القاعده نامرتب و رنگ آن سیاه میباشد.وزن 1000 دانه 2.7- 4 گرام وهمچنان یک کیلوگرام تخم پیاز  تقریباً 200 هزار دانه موجود است (8) تخم پیاز دربهترین شرایط برای نگهدارای قوه نمویی خوب خود را  برای مدت 2- 3 سال بطور معمولی حفظ میکند ولی بهتر است که دهاقین ما از تخم یک ساله استفاده نمایند.

مدت زمانیکه از موقع کاشت و بر داشت محصول وگل کردن وزرع دادن پیاز بطول می انجامد قرار ذیل است.

از موقع زرع تا سبز شدن آن 10-30 روز

از موقع زرع تا تشکیل ورسیدن پیاز 130- 150 روز

از موقع زرع تا جمعاوری محصول از مزرعه 110 – 200 روز

 از موقع زرع تا جمعاری برای زرع بعدی 510- 550 روز(8)

مراقبت از جریان رشد پیاز :

        خاک ریگی که رطوبت را درسطح نزردیک به قسمت فوقانی خاک حفظ مینماید برای پیاز خیلی مناسب است . درخاکهای ثقیل گلی صورتیکه عملیات زراعتی بصورت خوب انجام پزیر ورطوبت کافی برای آبیاری داشته باشد میتوان حاصل خوب بدست آورد اسید مناسب باری پیاز خاکها ی که دارای PH   5.5تا 6.7 باشد وهم چنان میتوان پیاز را درخاکهای که دارای تعامل خنثی یا کمی قلوی باشد تربیه نمود اگر خاک زیاد حاصلخیز نباشد لازم است باید قبل از کشت کود معدنی استعمال گردد. اگر خواسته باشیم که تخم را درجویه ها زرع نمایم باید جویه ها از همدیگر 5- 8 سانتی متر دور اند به حساب 8-12 تخم به هر سمت 2.5 درقطار پاش داده شود. باید عمق بذر کمتر از 0.6 سانتی متر نباشد . تخم پس از 5-7 روز جوانه میزند . جوانه ها درروز های اول باید از آفتاب محافظت گردیده واز آب اضافی ویا رطوبت غیر کافی جلوگیری بعمل آید.

زمان زرع پیاز درافغانستان از 15 حوت شروع میشود الی اخیر حمل ادامه میابد. درافغانستان پیاز به سیستم کرت توسط دست ویا دهن می پاشند. پیاز به مراقبت دقیق و دایمی نیاز دارد . از تشکیل قشر سخت خاک ممانعت شود .

باید توجه صورت گیرد زیرا پیاز یک نبا ت شکننده ونازک بوده وبصورت بی احتیاطی و خشاوه ومراقبت برگهای آن به آسانی متضرر میگردد. وباید چند مرتبه خشاوه گردد یعنی تا زمان رشد و نموی برگهای دقیق خشاوه نموده وآبیاری آن بصورت مسلسل داده میشود واگر زمین ریگی باشد به دفعات پی درپی آبیاری میشود تا ریشه نبات مرطوب باشد واز خاک تغذیه کرده بتواند واگر زمین گلی باشد باید تا زمانیکه خشک نشده آبیاری نگردد.(1)

     نکته دیگری که راجع به آن یاد آورمیشویم استعمال کود کیمیاوی میباشد ولی درپهلوی این برای نموای پیاز به مواد عضوی نیز ضرورت است که کود کیمیاوی بهترین منبع آن است.کود کیمیاوی از سببی بهتر است که میتوانیم آنرا به مقدار کم چندین بار زمین کشت کرده پاش داد. استعمال کود کیمیاوی زیاد به یک باره گی امکان دارد که بقسم معمولی از طبقه های ریشه های باریک پیاز عمیق تر رفته وغیر قابل استفاده گردد. این عمل درحصه کود نایتروجن دار درست میباشد. زیرا عنصر مذکور مانند عناصر فاسفورس وپتاشیم درخاک جابجای میگردد. دراین صورت اگر مقدار کود موجود را به جندین حصه تقسیم نموده وآنرا به دفعات بعد از هر دوره روز وقفه استعمال نمایم کود زیادتر در طبقه ریشه پیاز سیر خاوهد بود.(10) یابه عباره دیگر ضایعات کود از سبب نفوذ عمیق از اطراف ریشه های نبات بسیار کم میشود.

اندازه مواد عضوی حیوانات درپیاز تقریباً دو برابر سایر سبزی ها است.همچنان بزرگ شدن دو عامل مهم عناصر غذائی ونرم نمودن خاک بستگی دارد.عاری بود مواد عضوی حیوانات از بذر علفهای هرزه اهمیت خاصی دارد.زیرا پیاز دربرابر حمله گیاهان هرزه واقعاً ضعیف عمل نموده ورشد ضعیف پیاز دراوایل زرع باعث غلبه گیاهان هرزه  بر آن میگردد.کود حیوانی 50kg در 10m²و3kg  از سه نوع کود فاسفورس (فاسفیت،المونیم،سولفات،پتاشیم وآمونیم توصیه میگردد.(3)

          تناوب زراعتی زرع آن بعد از سبزیجات خانواده بقولات مانند لوبیا وباقلا باعث افزایش محصولات می گردد.ناگفته نماند که مواد عضوی حیوانی قبل از زرع نمودن درزمین مخلوط شود تا مایکروازگانیزمها آنرا تجزیه نموده وآماده جزب نبات شود. زمان آبیاری باید از طرف دیگر روزصورت گیرد وهم کود کیمیاوی درهر آبیاری پاش داده شود.

جمعاوری پیاز:

زمانیکه بیخ آن تشکیل گردیده وتا زمان پخته شدن بیش از چند هفته نمانده باشد آبیاری قطع گردد.

زما نیکه پیاز نزدیک به پخته شدن گرید ، گردن که بین بیخ وبر گها ئی قرارداشته ضعیف گردیده چپه میشود ، بعدا یک الی دوهفته دیگر وقت لازم است تا برگها خشک گردد وحاصل سپس جمع آوری میگردد. برگ های یک تعداد نبا تا ت تاهنوزهم بصورت مستقیم واستاده باقی میماند که لازم است در دراینصورت برگها زیر پا گردیده که این عمل به زود پخته شدن پیاز کمک می نما ید.  زمانیکه برگ های پیاز شروع به زردو خشک شدن نمودند بهترین موقع جمع آوری آنها است . نگهداری پیازها در آفتاب برای مدت چندروزجهت خشک شدن ریشه ها وروطوبت اطراف آن لارم است . وقت جمع آوری پیار روی چند اصل عمده که لازم است به آن نایئل آید شروع مینما ئم . که قرارذیل است .

1- عمل رسیده شدن پیاز را میتوان با خم کردن برگها  ونوردهی بیشتر به غده ها چند روز به عقب انداخت.

2- پس از خارج کردن از زمین آنها را با همان حالت برای دو الی سه روز ردوی سطح خاک هموار کنید.تاریشه ها هوا بخورد یعنی خشک شود.

3- دراین مرحله با قراردادن یک توریا جالی روی چند خشت سطح آنرا بالتر آورده وپیازها را روی آن هموار کنید . جریان هوا را دراین روش بهتر صورت میگیرد .

4- اگر رطوبت هوا زیادتر از حد معمول باشد روی آنها را با پلاستیک بپوشانید ایجاد منافع روی پلاستیک جهت برقراری جهت هوا لازم است.(3)

درافغانستان معمولاً جمعاوی توسط بیل، بیلچه،داس کله واسکله ها که بمنظور جمعاوری استفاده میشود،درممالکهای روبه انکشاف ودرممالک ها انکشاف یافته توسط ماشین این کار انجام میگیرد.

ذخیره ونگهداری پیاز:

پیاز نوع مناسب هرگاه با رعایت شرایط جمعاوی وبرداشت ویا با اجرای دستورات لازم دراین زمینه انبار ونگهداری شود،محصول ثمربخشی خواهد بود . روش اصلی درنگهداری این  نوع پیازها  مروجه یعنی کلچه پیاز را اگردرسردخانه نگهداری شود به این وسیله میتوان مدت زیاد نگهداری میشود واز بروز تغیرات کیمیاوی جلوگیری نموده وامکانات عوارض ناشی از آفات مانند حشرات ،قارچها ،بکتریا ها ،ویروسها ،وهمچنین اثرات سردی وگرمی هوا ،کم شدن وزن وسبز شدن را کاهش داد.

پیاز از نباتات فصلی است که دو دوره حیات را طی مینمایدک. دوره اول از روش تخم شروع وبه تولید پیاز ختم میشود وپس از مدت دردوره دوم پیاز کامل را زرع نموده وتولید گل وتخم را مینماید که درآینده از تخم آن استفاده شود.

چون پیاز پس از پایان اول رشد مصرف میشود ودریک سال فقط یک بار بدست میاید. بنابراین باید برای مصرف سایر فصول نگهداری شود .

پیاز سرخ کلچه ای شمال افغانستان را میتوان در شرایط صحیح از 3- 6 ماه نگهداری خوب میشود.(4)

درهنگام نگهداری ،هرگاه پیازشروع به تولید ساقه ویا ریشه نماید باید دیگر توقف داده نشود درذخیره خانه بخاطرکه تلف میشود به زودترین وقت به بازار عرضه شود. وبه طور کلی تمام اقدامات مربوط به جلوگیری از آن رعایت گردد.

پیاز از محصولات منحصر به فردی میباشد که با مصرف کمی میتوان آنرا برای چندین ماه درذخیره خانه نگهداری نمود . همچنین این محصول به همه جای دنیا قابل انتقال است .

جهت نگهداری پیاز باید دربرداشت محصول باید دقت کامل صورت گیرد واز زخمی شدن آن تا حد امکان جلوگیری شود هرگاه پیاز به اندازه کافی خشک نباشد. باید پس از بیرون آوردن آن از خاک چند روزی درمزدعه بماند تا برگ وپوست خارجی آن کاملاًخشک شود . ضمناً درمواقع بارند گی هوا ،باید درجاهای خشک که اطراف آن باز باشد ویا درذخیره گاه های خانه با وسایل میخانیکی مخصوص این عمل انجام پزیرد.

پیاز که درنظر نگهداری شود باید خشک بود وپوست خارجی آن جدا نشده باشد . مدت نگهداری آن نیز با مقدار خشکی مذکور نسبت مستقیم خواهد داشت. ساقه های خشک پیاز را پس از خشک شدن میتوان جدا نمود،اما با ید توجه کافی داشت تا با دیگر قسمت های پیاز تأثیری وارد نگردد.

 دروقت انتقال پیاز به ذخیره گاه باید گل وخاک آلوده گیاهان مزرعه را از آن جدا نمود. برای بهره گیری بهتر است پیاز را با استفاده از تورهای سمی ،دراندازه ها وقطرهای مختلف درجه بندی نمود. عبود این شبکه های سیمی نباید باعث وارد آمدن خساره به محصول گردد. درجه حرارت مناسب برای نگهدرای پیاز درذخیره 0 -0.5 درجه سانتی گراد باشد. درحدود رطوبت نستی محیط 75- 65 فیصد ازتفاع پیاز به صورت قطاردرسردخانه نیاید بیش از یک متر باشد.(4)

وجود هوا کش ودودکش بین طبقات ضروی است . محیط سرخانه باید تاریک باشد. مدت نگهداری این محصول از 1 -6 ماه متغیر است.

 پیاز که جهت تهیه دوا مصرف میشود باید حد امکان تازه وسالم بوده ویا حد اقل درمدت کم وبا شرایط صحیح نگهداری شود به این تربیب باید قبل از استفاده مورد باز رسی قرار داد تا اگر دارای آلوده گی ها ی خارجی باشند نسبت به رفع آنها اقدام نمود.

درصودت که بخواهند از پیاز خشک جهت مصرف خواکی ویا تهیه غذا استفاده نمایند ویا پیاز را خورد نموده و آنها را دردستگاه خشکان درمعرض عبور جریان هوای گرم وخشک حرارت وسرعت جریان آن تناسب با نوع محصول تنظیم شده قرار میدهند هنگامیکه رطوبت محصول به 5 % برسد عمل خشک کردن را ادامه میدهند. پس از خشک شدن از دستگاه خارج نموده ومحصول خشک شده را با وسیله مناسب به قسمت بسته بندی حمل مینمایند . درصورت که قطعات پراگنده باشد ،سیاه شده ودرشت غیر از آنچه که مورد نظر اس دیده شود باید قبل از بسته بندی تفکیک شوند .

اگربخواهند محصلات نامبرده را به صورت پودر عرضه نمایند باید پس از خشک شدن آنها را به دستگاه پودرکننده برده وبه صورت پودریک نواخت درآورند وسپس به قسمت بسته بندی منتقل نمایند. هرگاه اگر شما میخواهید پیاز را به شکل پودراستفاده نمایید میتوانید به هر شریط از آن استفاده کنید پس از برداشت معمولاً پیاز را چند روز ویا چند هفته که بسته گی به مقدار رطوبت ودرجه حرارت محل دارد درمزرعه روی زمین باقی میگذارند تا تمام رطوبت آن تبخیر شده وخشک شود وپوست آن از پیاز  به آسانی جدا گردد.یعنی پیاز مرطوب خیلی زودتر از پیاز خشک پوسیده ویا مورد حمله انواع مختلف امراض انباری قرار میگیرد.

برای اینکه پیاز ذخیره شده مدت زیاد سالم بماند یعنی نه پوسیده ونه سبز شود باید کاملاًرسیده وخشک باشد وجای نگاه داری یعنی زخیره پیازبایددارای حرارتی در حدودصفردر جه سانتی گیرد ورطوبت نسبی 64 فیصد باشد .(8) 

برای ایجاد چینن شرایط ذخیره باید مجهز به دستگاه تهویه باشد تا بتوان بو سیله آن هوای محل راسرد وثابت نگهداشت . این منظور با قراردادن منفذ ها در قسمت پا ًین دیوار نزدیک کف ذخیره گاه عملی میشود .این منفذ رامیتوان در موقع لازم مسدودنمود تا هوای گرم ویا مرطوب خارج ذخیره راه نباید وبرای اینکه جریان هوابر قرار شود .  طوریکه در بالا تذکر داده شده درجه حرارت ذخیره باید در حدود صفر درجه باشد واین حرارت میتواند تا ( 2 - ) درجه نیز تنزل کند . بنا بر این حد اقل وحداکثر درجه حرارت در ذخیره پیاز بین دو درجه بالا وپاًین مجاز است .

اخیراًدر بسیاری از ممالک تولید وصادر کننده انواع مختلف سبزی از سرد خانه های مخصوصی که با ما شینهای سرد کننده خشک میشود برای نگهداری پیاز استفاده میکنند .

پیاز یکی از معمولترین سبز ی های افغا نستان به شمارمیرود وبه همین سبب بایدذخیره ونگهداری شود،درافغانستان به چند نوع نگهداری میشود، یکی پیازراازساقه آن بریده ودرهوای آزاد گذاشته شود وبعداًدرذخیره گاه برده ونگهدری شودبخاطرفصل بعدی،فعلا       ًیک نوع دیگربخاطرذخیره نمودن پیازبکارمیرودبسیارمفیدوخوبذخیره میشودودراین نوع نگهداری تلفات پیازنهایت کم بوده وبشکل خیلی ها مناسب نگهداری میشوددرذخیره خانه پیازرابعدازکندن اززمین دریک کورت جمع آوری نموده وپیازهارابه شکل سه بافت یعنی با برگهای شان آنرابافته وشکل بانکی درروی چوب آویزان نموده ،ذخیره خانه طوری ایجادمیشود که30cm ازدیواردوربه فاصله یک متر عرض وارتفاع یک متریک چوب که وزن همان مقدارپیازراداشته باشد نصب میکند،یعنی درهمین فاصله تعین شد دیوارراسوراخ نموده زمان که پیازرااز مزرعه به ذخیره خانه انتقال داده میشود به ترتیب ازکنج آخری ذخیره خانه ازقطارپائین شروع به قاری آخری پیاز راآویزان نموده ودراین وقت کوشش زیادرابخرچ میدهدکه بسیار آهسته پیازبافته شده را به درست گرفته بالای چوب میگذارند به فاصله های تعین شد که هوای آزاددرآن برسدوذخیره خانه چندین کلکینچه دارددرموقع سردی هوا در آنرمسدود میکند تا پیازرایخ نزند وهردهقان ذخیره خانه خودرابه اندازه پیازکه برداشت مینماید اعمارمینماید. این قسم ذخیره نموده بسیارموثراست یعنی پیاز رامدت چندین ماه نگهداری میکنند.دربعضی جاها حتی تاماه ثور بسیارخوب نگهدری میکنند.برای اینکه پیاز انبارشده مدت زیادسالم بماند یعنی نه پوسیده ونه سبزشود بایدکاملاً رسیده وخشک باشدومحل نگهداری یعنی انبارپیازباید حرارت صفردرجه سانتی گرید باشد.(8)

تجربه های که در باره انبارکردن پیاز بعمل آمده است چنین نتیجه گرفته میشود که رطوبت تائثیر زیادی در سبز شدن پیاز بیشترمربوط مقدار رطوبت هوای انبار میباشد وحرارت درریشه کردن پیاز بی اثر است . پوسیده گی پیاز باازدیاد این عوامل توام ایجاد میشود  . بنابر این بهترین محل برای انبار کردن و حفظ جای است که خشک وخنک باشد .

برای ایجاد چنین شرایط انبار باید مجهز به دستگاه تهویه باشد تابتوان بو سیله آن هوای محل دا خنک و ثابت نگاه داشت . این منظور باقراردادن منفذ در قسمت پاین دیوار نزدیک کف انبار عملی میشود . این منفذ رامیتوان در موقع لازم مسدود نمود تا هوای گرم ویا مرطوب خارج به داخل امبار داه نداشته باشد وبرای اینکه جریان هوابر قرارشود علاوه بر منفذ پائین دیوار در سقف انبار نیز چند هواکش دیگر میگذارد تا بازکردن این دومنفذ جریان هوا برقرارگردد وبرای اینکه هوا بین پیاز ها نیز جریان داشته باشد .

           نتیجه گیری :

       پیاز یکی از سبزی ها ی عمده ومشهور دنیا است ودر تمامی دنیا موارد مصرف دارد وهم چنان در اکثر مرض ها ادویه مفید است که به مصرف نمودن آن چه بشکل خام ویا پخته باشد اثر ی مثبت خودرادارد ویکانه سبزی مقوی ونیروبخشی است . اگر چند برش پیاز خام را در ابتدای غذابا سالاد بخوریم اشتهای مارا تحریک خواهد کرد . اگر پخته آنرابخورید باعث تقویه مجاز شما می شود . مثلاً کسی از یک جای به جای دیگر سفر می نماید ویا در مهمانی  ها می رود ویا نا راحتی های از آشامیدن آب های مختلف واب هوای مناطق باعث پیش گیری از زیان های میشود یعنی خواص پیاز این است که بخودن آن انسان را به هر محیط آماده زنده گی می نماید .

      پیاز بوی بد دهان را که ناشی از مشکلات هاضمه معده می باشد بر طرف می نماید ، بلغم را از بین می برد ومحرک قوای جنسی است ، پیاز خستگی را بر طر ف ،اعصابراقوی ، قوه راه رفتن  رازیاد وتب رااز بین می برد ، وپوست بدن را لطیف می نماید . وقتی که پیاز این صفت رادارااست لازم است که در باره پرورش ونگهداری آن اقدام جدی بخرج دهیم .

     زمین پیاز را طوریکه لازم است قلبه وآماده کشت نمایم وهم چنان باید تمامی ضروریات لازم را آماده نموده واز هیچ نوع مشکلات در باره پرورش را نداشته باشم چه آب وکود ،خیشاوه وغیره زمانیکه پیاز آماده رفع حاصل میشود باید اقدامات  دیگر لازم است که اماده باشد یعنی ذخیره خانه ها ،بخاطر یکه مصرف پیاز در تمامی سال لازم وضروی است باید در فصل های بعدی به طور مناسب نگهداری شود و در تمامی فصل از آن ها استفاده درست شود ،وسردخانه ها طوری اعمار شود مدت زیا د پیاز درآن نگهداری شود وجلو گیری از پوسیدن آن گردد باید نکته اساسی رادر نظر داشته باشد پیاز را وقت به ذخیره گاه می بریم لازم است که وقتاً فوقتاًاز آن دیدن نماید وپوسیده گی،مرض زده آن را از پیاز سالم دور نگهداری تا پیاز سالم مارا خراب نکند.پیاز یگانه سبزی است که خیلی ها قدیمی دارد از این لحاظ معلوم میشود که انسانها اولی روی زمین از این سبزی استفاده مینمودند.

سفارشات:

      برنامه های اصلاح وترویج پیاز با استفاده از اطلاعات ومحارت های تحقیقاتی پیاز بخاطر استفاده درست در هر فصل باید چند نکات رامراعت شود .

1-   باید از طرف دولت بخاطر ترویجی پیاز سیمنارها در شهرها ودهات ها ایجاد گردد .

2-   ورایتی ها ی جدید که حاصل دهی فراوان دهد برای دها قین داده شود .

3-   تشویق کردن دهاقین از طرف دولت به خاطر افزایش بخشیدن سطح تو لید پیاز .

4-   عملیات قلبه کاری مناسب در ارازی زیرکشت پیاز .

5-   ایجاد سرد خانه ها ازطرف دولت بخاطر نگهداری پیاز در فصل بعدی .

6-   ذرع پیازدر محیط های مناسب .

7-   تربیه نمودن افراد مسلکی .

8-   مبارزه علیهامراض وآفات پیاز .

9-   ایجاد مارکیت ها داخلی وخارجی بخاطر فروش پیاز دهاقین .

10-                        رشد وتو سعه دادن اقتصادی دها قین.

       ماخذ:

1-   پوپل پوهنوال محمد اکبر- امراض نبا تات مزروعی 1383 انتشارات بهیر شهرکابل ص ص 133 -139 .

2-   پیوست داکتر غلام علی – سبزیکاری زیر پوشش پلا ستک 1383 انتشارات دانشکده مشهد  ص ص 12 -22 .

3-   پیش بین مهندس اسماعیل – سبزی کاری در ویلا 1384 انتشارات آیشیرص ص 84 – 87 .

4-   پور عبدالله داکتر عبدالله –در مان بیماری ها با پیاز وسیر 1380 انتشارات کتاب خانه ملی ایران ص ص5-11 .

5-   حسنی نظرس – زراعت آبی محل نشر پوهنتونکابل ص ص555 -557 .

6-   حجازی اسدالله – تکنولوژی بذری 1373 انتشارات دانشگاه تهران ص ص329 -331 .

7-   زاقی مهدی – سبزی های ومیوه های شفا بخش 1382 اتتشارات سپهر تهران ص ص 50 -62 .

8-   شیبانی مهندس حسن –باغبانی سبزیکاری 1366 انتشارات مرکز تهران ص ص 119-142 .

9-   عرشی مهندس یوسف-اصلاح ژنیتکی سبزیها زاعتی 1379 انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد ص ص 41-52 .

10-              کرهنیاردیپلوم انجینر فرامورز – اساسات زراعت عمومی 1366 انتشارات کابل ص ص 49 -52 .

11-              نیطاقی دهپور – ج- سبزیجات مناطق حاره ونیمه حاره ص ص 171-176 .